STANDPLAATS KIEV

Lapidarium

Ryszard Kapuscinski verschaft mij allerlei glasheldere inzichten in de postcommunistische Poolse samenleving, en daarmee ook indirect in het gedrag van bepaalde Oekraïeners. Op pagina 152 van zijn boek Lapidarium, observaties van een wereldreiziger (1980-2000) beschrijft Kapuscinski hoe hij een aantal weken in een sanatorium verblijft, tussen de oude Poolse mensen. Iedereen is snibbig, chagrijnig en verbitterd. Als hij probeert te glimlachen wekt dit slechts argwaan en irritatie op:

"Ik weet het, het is het resultaat van rampzalige ervaringen, beroerde omstandigheden op het werk, van onbeschoftheid en vijandigheid, al dat gif dat hier het dagelijkse leven van mensen verpestte.
Ja, ik probeer het te begrijpen. Dat ze een saai, arm, rampzalig leven hebben gehad. Dat ze niets voor elkaar hebben gekregen. Dat ze niet op veel meer kunnen hopen. Ik begrijp het maar kan het niet rechtvaardigen. Want ze zien eruit alsof ze zich in die verstokte onwil goed voelen, alsof die onvriendelijkheid en koude jegens anderen een of andere behoefte bevredigt en hun zelfs genoegen doet."

Hij is duidelijk totaal geïrriteerd en wanhopig geraakt door wekenlang een onderkomen te delen met legers venijnige oudjes. Ik denk dat iedereen dit overal zou overkomen. Maar toch, twee regels verder volgt dit: "Ik denk aan Dostojevski, aan de personen die de bladzijden van zijn boeken bevolken, aan die Russen die voortdurend 'getergd', 'geprikkeld', 'woedend' zijn, die 'gemelijk', 'beledigd', 'treurig' rondlopen. Ik denk dat die Polen over wie ik het heb, meer op een bepaald type Rus lijken dan op een burger van het Westen."

Dan vervolgt Kapuscinski met een misschien iets te rooskleurige lofzang op het joviale karakter van Fransen, Italianen en Amerikanen. Toch blijf ik zijn analyse herkenbaar vinden waar het sommige Polen, Russen of Oekraïeners betreft: "dat heel oosterse afwijzen, ontoegankelijk als de steppe, gesloten, verzuurde gezichten, het obsessief benadrukken van de afstand tot de ander, wantrouwen en koude." Ik ben echt bijna dagelijks verbaasd over de gevolgen die deze samenleving ondervind van 70 jaar onderdrukking, willekeur en overleven onder het Sovjetsysteem. Kapuscinski komt zelf uit zo'n samenleving en verwoordde dit natuurlijk beter dan ik ooit zelf had kunnen doen.

posted by Tonkinson @ 08:57