STANDPLAATS KIEV

Verwerking

Over mentaliteit of de verwerking van het verleden kun je nauwelijks een krantenartikel schrijven, ook al betreft het een collectief verleden van miljoenen mensen, bijvoorbeeld hen die onder het communisme hebben geleefd. In landen als Oekraïne is de mentaliteit grondig beïnvloed door 70 jaar lang onderdrukking en machtswillekeur. Ik zie er hier dagelijks de voorbeelden van. Ik zie het in de gelatenheid omtrent de mislukte Oranjerevolutie, ik zie het in de sombere, ronduit zure gezichten in het openbaar vervoer, de berusting van de oude, bedelende baboesjka’s, in de hysterische trekjes die velen hier krijgen als ze in een rij moeten staan. Ik zie het in de sadistische onverschilligheid van mensen achter loketten.

Tijd of energie om bezig te zijn met een verwerking van het verleden, collectief of persoonlijk, is er in Oekraïne nauwelijks. Daarvoor is de dagelijkse realiteit te hard. In het Westen is het heel vanzelfsprekend om bezig te zijn met je achtergrond, je opvoeding, je verleden. Sommigen daar zijn getraumatiseerd door de Tweede Wereldoorlog, anderen zijn getraumatiseerd omdat hun vader een trauma had uit de Tweede Wereldoorlog of omdat hij losse handjes had, of omdat hun moeder vroeger stiekem aan de sherry zat etcetera. Heel begrijpelijk.

Mijn vrienden in Oekraïne kunnen zich niet wagen aan een dergelijke verwerking van hun persoonlijke achtergrond. De trauma’s zouden zich opstapelen. Waar te beginnen? Overgrootvader spendeerde 15 jaar in de Goelag omdat hij Oekraïense les gaf. Grootvader overleefde als enige van de acht kinderen de grote, door Stalin georkestreerde honger van 1932-1933. Grootmoeder werd in 1941 voor drie jaar als Ostarbeiter naar Duitsland gedeporteerd. Vader werd in zijn studententijd van de universiteit gegooid vanwege een verkeerd gedicht in de schoolkrant en sleet de rest van zijn dagen in ondermaatse baantjes. Jij hebt je schildklier niet meer omdat je in de aprildagen van 1986 als achtjarig kind een fikse dosis straling opliep na de explosie in Tsjernobyl; terwijl de autoriteiten het de eerste dagen geheim hielden speelde jij lekker met je vriendjes op straat. Je moeder overleed in de winter van 1992 tijdens de roebelcrisis omdat ze d’r huis niet warm genoeg kon stoken terwijl zij en je vader tegelijkertijd in één klap al hun schamele spaargeld kwijt waren door de extreme devaluatie.

Deze opsomming zou, in theorie, de geschiedenis kunnen zijn van één familie en de achtergrond van één persoon. Mijn Oekraïense vrienden melden bovenstaande ervaringen en feiten terloops en mondjesmaat aan de borreltafel terwijl ik met mijn oren zit te klapperen. Bij ons in het Westen zou één van deze ervaringen waarschijnlijk genoeg zijn om de hoofdpijler te vormen voor iemand's identiteit. Eén zo’n feit zou iemand jarenlang bezig houden met therapie, praatgroepen of zelfs het maken van kunst rondom het thema. Hier wordt er nauwelijks een woord aan vuil gemaakt. Hier worstelt iedereen gewoon verder.

posted by Tonkinson @ 21:10